1. elegia

Quam nos in dirum, miseri, et lacrymabile tempus

      Incidimus, quod iam nulla metalla notant!

Quin potius coeno praesens signabitur aetas

      Informi et siquid foedius esse potest.

5

Tanta volubilitas, tanta est conversio rerum

      Tentet uti priscum velle redire Chaos.

Dedidicit terris sidus quodcunque benignum

      Spargere virtutis semina larga suae;

Ostentant tristes coeli convexa cometas

10

      Qui saevas iaciunt crine rubente minas.

Decipit attonitos tellus ingrata colonos

      Gaudiaque e vano falsa labore capit:

Munera nec Cereris pinguia culta ferunt,

      Dependent rari laeta de vite racemi

15

Palladiae viridis termes mentitur olivae

      Denegat et fruges pomus avara suas.

Hinc inopi victu multis affligimur annis,

      Tabescunt turpi languida membra situ.

Vix reptare fame videas miserabile vulgus,

20

      It stridens querulae vocis ad astra sonus.

Iamque ego quid referam diuturna ac impia bella

      Imparibus quae sunt non satis apta modis?

Quae tot durarunt varie deducta per annos

      Ipsa bis ut posset Pergamos alta capi:

25

Clangores inter raucos strepitusque tubarum

      Horridaque arma inter consenuisse piget.

Imberbes quisquis fulgenti casside vultus

      Principio texit castra cruenta sequens

Ad patrios in fine lares ignota reversus

30

      Canitie inculta retulit ora suis.

Communem populi Ausoniae sensere ruinam

      Nullaque pars aliqua libera clade fuit.

Sed vos, Romulidae, multa graviora tulistis

      Qualia victori collibuere fero.

35

Protinus ingenteis nihil est rapuisse putandum

      Quas series aevi longa pararat opes.

Ante oculos matrum teneris illata puellis

      Vis fuit, ante aras virginibusque sacris.

Frustra confugitur surda ad simulachra deorum

40

      Quae donis moerent, heu, spoliata suis.

Vndique saevitum nullo discrimine in omnes,

      Respersa undanti templa cruore madent.

Dedecus antiquum cupiens ulciscier hostis

      Pulsavit Marii barbarus ossa pede

45

Disiecitque solo veterum monumenta virorum,

      Scypiadas magnos sic abolere putans.

At Tyberis dum vult urbi succurrere captae,

      Vix capiens pleno corpora caesa sinu

Intumuit quam nunquam alias maioribus undis

50

      Tectaque adaequavit gurgite summa pari.

Visa iterum Pyrrhae sunt secula dura reverti

      Cum rapido tota est obruta terra freto.

Qui modo Tyrrhena fueras regantor in ora

      Coeruleis compta floribus, Arne, coma,

55

Deiecto capite ex alto diademate summum

      Cornua per facinus fracta superba gemis.

Hoc utinam magno nunquam licuisset alumno!

      Abstinuisse pias debuit ille manus.

Ecce autem captiva Rhodos, cui turbida frons est

60

      Et rigat humentes lachryma multa genas,

Se miseranda offert et replens questibus auras

      Cum gemitu hos tristi fundit ab ore sonos:

"En ego, quae quondam fueram praeclara potenti

      Imperio et lato quae metuenda mari,

65

Quae toties tuleram devicto ex hoste trophaea,

      Cuius honoratum nomen ubique fuit,

Terrifici cogor sceptro parere tyranni,

      Et (quod turpe nimis) regna prophana pati.

Nec tantum id doleo, quamvis id iure dolendum

70

      Sit mihi, quantum illo moesta dolore gravor:

Ferre laboranti auxilium quod nemo sit ausus,

      Cum traherem longas obsidione moras.

Ergo incorruptae fidei quiqunque fatentur

      Reges tam validi signa verenda sequi

75

Spectarunt mea damna procul funestaque inermes

      Proelia et immoti continuere manus".

Sic ait inque alias prorumperet illa querelas

      Si sineret nimius dicere plura dolor.

Haec sumus, infoelix aetas, et coetera passi

80

      Plurima, quae satius reticere, mala.

Ac ne forte cadant etiam maiora timemus,

      Vt fato in peius tendere cuncta solent.

Alme parens orbis, qui coelum numine torques,

      In melius fausta verte futura vice:

85

Iam dedimus poenas quas nostra admissa requirunt,

      Siquid et antiqui commeruere patres.

Exoriens primum laeto consurgat Eoo

      Omine felici totus ut annus eat.

 

2.

Adeste, Musae, maximi Iovis proles,

Quae fonte lavitis Pegaseio crinem;

Dubiis velitis in meis opem rebus

Afferre certam, quam videmini posse.

5

Si semper ipse deditus fui vobis,

Teneris ab annis, studia vestra sectando;

Ad istud usque quod videtis aetatis.

Vester minister ante caeteros fulget

Integritate splendidissimae vitae.

10

Qui dum malorum genera quaeque propellit

Insigne merito vendicat sibi nomen.

Hic dux et auspex ille fidus existit,

Quo commonente Tarvisina certatim

Frequentat alti colle duplici pubes

15

Vireta vobis consecrata Parnasi.

Rogate quaeso quotquot estis hunc Musae:

Vt non gravate conferat mihi clemens

Praebere poterit quicquid ipse suffragi.

Quod si haud iniqua sors mihi obsecundavit,

20

Quam concupisco reddar ut rei compos,

Optata nactus commoda in meos usus.

Vis quantacunque parvuli stili est in me,

Hanc applicabo laudibus volens vestris

Digne canendis, ut meae ferent vires.

25

Me huiusce vobis nuncupo reum voti,

Cavere vestrum est, hercle, neu sit incassum

Ne forte reliqui studia vestra contemnant.

Si nihil supersit assequi quod ii sperent,

Inane praeter nomen et meras nugas.

 

3. de Luca et Cleopha sociis

Nicopolim pariter Cleophas alterque petebant

      Dum foret a Domini tertia cede dies.

Moeroremque gravem vario sermone levabant,

      Acta recensentes ordine cuncta suo.

5

Nulla revicturi spes dulcis lumina vitae,

      Qui totiens aliis restituisset erat.

Cum subito, in forma peregrini, apparuit ille,

      Addens se comitem dissimulansque Deum.

Caesariem gaudet vili cohibere galero

10

      Et breve palliolum flaccida terga tegit.

Scipio fagineus gressum moderatur euntis

      Fulcibat laevum mantica cincta latus,

Qualis Gallaicas, voti reus, appetit oras

      Vel sacra laureti visere fana parat.

15

Sic itaque expromit, captato tempore, vates

      Divino afflatu quae cecinere pii.

Tantarum, Musae, secreta latentia rerum

      Pandite cum sitis pignora cara Iovis.

Idem unus ternusque hominem formaverat olim

20

      Principio summa pro bonitate Deus,

Excellens animans vacuo ne deesset in orbe

      Qui contempletur fulgida templa poli.

Terra Damascena est testis de pulvere cuius

      Divinae hoc animal composuere manus.

25

Huiusce, e costa detracta, foemina consors

      Editur e geminis ut foret una caro

Ambos, in viridi statuit pater optimus horto,

      Nobilibus plantis consitus hortus erat:

Aurea quem fulvi ditat Gangetis arena

30

      Phoebus et exoriens arva beata facit.

Illic, ante alias longe praestantior omnes,

      Spargebat patulas arbor amoena comas,

Nec minus interea foelicia poma ferebat,

      Per quae mors poterat saeva nocere nihil.

35

Illa dies utinam me fortunata tulisset

      Et colerem sacra pulchra vireta soli,

Non ego supremi sprevissem iussa Tonantis,

      Nec scelus admissum cogeret ire foras,

Quo miseri poenas per secula cuncta nepotes

40

      Cum tota merito posteritate luant.

Tu quoque praeterea non defraudabere dictis,

      Inclyte vir, sint haec qualiacunque meis.

Qui quondam infelix, turbantibus aequora ventis,

      In medio iactus diceris esse freto:

45

Ecce autem, subito absorptum magni incola ponti

      Abdidit immani bellua ventre vorax,

Dein triduo emenso curvati in littoris ora

      Incolumen vasto reddidit ore vomens.

Fugit ut, erectus tergo Delphynis, Arion

50

      Per rapidi fluctus impia fata maris.

Nimirum haec olim magni regnator Olympi

      Atque alia omnipotens plurima signa dedit,

Esset uti quaedam venturae sortis imago,

      Ex qua conciperet mens pia fata Deum.

55

Scilicet e duro crux ardua robore facta est

      Perpetua et nobis hinc fuit orta salus.

Namque ibi mortales quos sumpserat exuit artus,

      Aurea qui nutu temperat astra suo.

Et sacro maculas abstersit sanguine nostras,

60

      Dum miserum rigida de trabe pendet onus.

Ferrea quin etiam cuspis latus hausit apertum

      Admixtus latici prodiit inde cruor,

Quo nova sacratae derivant Orgia gentes,

      Ac maeta antiquae est vana relicta viae.

65

Tertia surgebat roseis Aurora quadrigis,

      Purpureum Phoebo pone gerente iubar:

Cum qui marmorea fuerat sub mole sepultus,

      Tegmine deiecto, protinus exit ovans.

Imperet ut vivis et vitae lumine cassis

70

      Imperium genitor cui sine fine dedit.

Abs te igitur cum nos simus non aere redempti

      Sed pretio puri sanguinis, alme parens,

Fac tua praevaleat clementia qua sine nullus

      Mortalis noxa iure cavere potest.

75

Nec mea respicias male sanae errata iuventae,

      Neque minus quaeso cana senecta gravet.

Cumque mihi demum supremae terminus horae

      Adveniet, quem iam non procul esse reor,

Terreno exutum spolio da scandere coelum

80

      Coelicolasque inter nectare posse frui.

Nectar erit si tu non dedignere videri

      Aspectu ne te subtrahe, Dive, meo.

Sic tua per cunctas clarescat gloria gentes

      Et resonet toto nomen in orbe tuum.

 

4. Aurelius Casellius Francisco Varago S.P.D.

Succendens Ephesi quidam memorabile templum,

      Quaesierat nomen nobilitare suum,

Acciderit quamvis aliter, namque edita lex est,

      Tam diri fieret mentio ne qua rei.

5

Sic, dum forte tui fastigia corripit ignis

      Gymnasii, furva nocte, refertque diem,

Diffundi totam coepit tua fama per urbem.

      Quis te non dicat nosse Varagem. "Quis est?".

Tardipedi, similique tibi quod denique clares,

10

      Acceptum debes iure referre deo.

 

5. ad Dominicum senem

Flosculus est specie iucundus, suavis odore,

      Sive albus, Tyrio sive colore ruber.

Hunc alere, ex altis hunc ostentare fenestris

      Gaudet in urbana quaeque puellae domo.

5

Mane fovet rigua fontanae aspergine lymphae,

      Suffusum riguo vespere rore fovet.

Appellat vulgus Chariophilon: an satis apte

      Iam senior veri nescius addubito.

At tu qui florum secreta vocabula nosti

10

      Herbarumque Macro non minor Aemylio,

Dic, rogo, quo tandem sit nomine sene vocandus:

      Non est a Seno discere turpe seni.